Đại Bát Nhã !!!

Các bạn !!!

Vừa rồi, mình có nhận được thư và các câu hỏi của bằng hữu Trí Đức ở Bắc Ninh...Các câu hỏi liên quan đến bộ kinh Đại Bát nhã...!!!

Đại Bát Nhã là bộ kinh nói về trí tuệ (Bát nhã trí), bộ kinh này được Hoà Thượng Trí Nghiêm dịch sang tiếng Việt gồm 24 cuốn, Hoà Thượng Trí Tịnh dịch 3 cuốn...!!! Theo người xưa, trong 49 năm hoằng hoá của Thế Tôn, giáo pháp được chia thành năm thời thuyết gồm: Thời Hoa Nghiêm, bộ kinh này được Phật thuyết 21 ngày sau khi thành Đẳng chánh giác...!!! Thời A hàm, được Phật thuyết 12 năm tiếp theo...!!! Thời Phương đẳng, được Phật thuyết 8 năm sau đó...!!! Thời Bát nhã, được Phật thuyết 22 năm sau Phương đẳng...!!! Và, cuối cùng là thời Pháp hoa - Niết bàn...Phật tuyên thuyết 8 năm cuối đời...!!!

Như vậy, Bát nhã hay Trí tuệ của Phật đạo chỉ được Phật diễn nói sau thời gian dài 20 năm đã thuyết A hàm và Phương đẳng...Điều này nói rằng, để có thể lãnh hội được Bát nhã trí, người học phải trải qua quá trình chuyển hoá tâm thức, giải quyết tự thân và thể nhập viên mãn cảnh giới xuất thế...!!!

Chuyển hoá tâm thức, giải quyết tự thân chính là công việc của 12 năm học tập A hàm...Thời kì này, giống như người mù bẩm sinh được chữa lành đôi mắt (chấm dứt Nhuận chi vô minh và Căn bản vô minh)...!!! Tám năm Phương đẳng, là quá trình học trò sau khi giải quyết tự thân, hoà nhập viên mãn cảnh giới xuất thế...Thời gian đó là thời gian để người học làm quen và viên mãn văn hoá xuất thế thông qua Đệ nhất nghĩa...Và, đây cũng là thời gian quan trọng giúp người học dùng Đệ nhất nghĩa giải quyết những "tập khí hữu lậu" còn thừa sót trong tâm thức, thành tựu "giải thoát bất tư nghì"...!!! Thời kì này, giống như sau khi người mù đã được chữa sáng mắt, họ hoà nhập cộng đồng, làm quen và học tập văn hoá, văn minh, nghệ thuật, nghề nghiệp, cách tồn tại...vv...của thế giới người sáng mắt cho đến khi họ và người sáng mắt không còn sai khác...!!!

Hai mươi hai năm Bát nhã, chính là thời kì người sáng mắt bước vào thế giới mỹ thuật, thế giới của những người có cảm thụ đặc biệt về màu sắc và hội hoạ...Đến đây, người học trò ấy khi nghe người thầy giới thiệu từng nét đặc trưng của các tác phẩm hội hoạ vĩ đại, người học trò "liền tương ưng" với những gì đặc thù nhất trong từng tác phẩm...Thậm chí, họ có thể sao chép hoặc vẽ ra những tác phẩm tương tự một cách dễ dàng mà, một người không phải "bậc thầy hội hoạ" khó có thể nhận ra "đó là một tác phẩm sao chép"...!!! Tương tợ Bát nhã và Bát nhã chân thiệt trong quá trình thể nhập Bát nhã chính là hình ảnh này...!!!

Sở dĩ mình dài dòng như thế để nói rằng, muốn thể nhập Bát nhã trí, người học phải hội đủ những yêu cầu nhất định của giáo pháp...Giống như muốn thể nhập hoặc tương ưng thế giới hội hoạ đỉnh cao, phải hội đủ những yêu cầu nhất định về mỹ thuật đỉnh cao...Điều mà, một người mù, hoặc một người sáng mắt nếu không hoặc chưa từng ở trong thế giới (cảnh giới) đó không thể tiếp cận...!!! Đây là lí do vì sao, có những vị tu hành cất công một đời đọc tụng, nghiền ngẫm Bát nhã mà không thể nào lãnh hội ý nghĩa đích thực Bát nhã...Tất cả chỉ vì họ chưa tích luỹ cho mình đủ điều kiện chứ chẳng phải lí do nào khác...!!!

Đối với Lý Gia...Mười bảy (17) năm qua, Lý Tứ đã có hai lần trao đổi với học trò của mình về Bát nhã trí...Lần thứ nhất cách đây 7 năm, lần thứ nhì cách đây 10 ngày...!!! Trong hai lần đó, mình dành trọn thời gian dài (trước đó 7 năm, bây giờ 10 năm) chuẩn bị cho họ tất cả những gì cần thiết để đủ yêu cầu "tương ưng Bát nhã trí" như: Giúp họ vượt qua Nhuận chi vô minh, giúp họ vượt qua Căn bản vô minh, chứng hai vô sanh, thành tựu Giải thoát bất tư nghì, thành tựu bất nhị, thể nhập hoàn toàn cảnh giới xuất thế...vv...Khi nhận thấy các học trò đủ điều kiện, thời cơ chín muồi...Mình dành 15 đến 30 phút nói về "Bát nhã" và yêu cầu người học chọn một hoặc nhiều phẩm (đoạn văn) bất kì của Đại Bát Nhã đọc lên cho đại chúng cùng nghe...Đại chúng nghe đến đâu, thấu suốt ý nghĩa Bát nhã đến đó, mặc dù trước đó có rất nhiều người chưa từng biết kinh Đại Bát Nhã là gì...!!!

Lần gần đây nhất (10 ngày trước), trong buổi sinh hoạt định kì chủ nhật với Lý Gia Châu Âu, mình chỉ bỏ 20 phút giới thiệu ý nghĩa của Bát nhã trí, sau đó nhờ một HĐ (Lý Tự Như - Lý Quốc Hương) đọc ba phẩm Bát nhã bất kì trong bộ Đại Bát Nhã 24 cuốn...Kết quả vô cùng khả quan, toàn bộ đại chúng trên 250 người tham dự, hầu như hai phần ba số HĐ tham gia buổi sinh hoạt đã tương ưng với những gì ẩn mật của bộ kinh ấy một cách dễ dàng mà không cần mình cắt nghĩa hay giải thích gì thêm...Buổi sinh hoạt thể nhập Bát nhã của HĐ Lý Gia hôm ấy, có thể nói đó là buổi chiều nhiều cảm xúc nhất của thầy trò chúng mình...Những giọt nước mắt đã rơi, những câu cảm thán "không ngờ Bát nhã dễ đến thế thầy ơi"...vv...dư âm và cảm xúc ấy vẫn còn đọng lại cho đến tận lúc Lý Tứ viết bài này...Mọi người ơi !!! Có còn nhớ buổi chiều nhiều cảm xúc của ngày hôm ấy hay không ???!!!...!!! Với Lý Gia, học tập để thể nhập Bát nhã trí là như thế, chứ không phải bê nguyên bộ kinh 24 cuốn hoặc bộ 3 cuốn đọc từng bài rồi ê a diễn giải văn tự từng câu chữ như cách học thế gian...!!!

Bằng hữu Trí Đức và bạn đọc thân mến !!!

Thư của bằng hữu Trí Đức có 12 câu hỏi liên quan đến Bát nhã...Để tránh một kì của chuyên mục quá dài...Bây giờ, mình xin chuyển đến mọi người toàn văn bức thư, và sẽ trả lời ở kì tới 49/2025(B)...!!!

Sau đây là nội dung:

"Kính gửi Thầy Lý Tứ,

Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn Thầy đã từ bi dành thời gian giải đáp những câu hỏi của tôi về Kinh Pháp Hoa. Những lời khai thị ngắn gọn mà thâm sâu của Thầy đã giúp tôi phá được nhiều kiếnchấp cũ, mở ra một hướng nhìn trong sáng hơn đối với Phật Pháp. Thật lòng biết ơn Thầy!

Thời gian vừa qua, miền Bắc bị lụt lớn. Nhà tôi ở gần sông Như Nguyệt nên cũng không tránh khỏi — nước dâng ngập hết tầng một và cả phòng làm việc. May mắn là nhờ con cháu kịp thời chuyển giá sách cùng kinh Phật lên tầng hai, nên phần lớn kinh sách được giữ nguyên. Tài sản mất tôi không tiếc, nhưng nếu mất kinh sách thì tôi thật sự xót xa. Bởi sau bao năm miệt mài nghiên cứu Phật Pháp mà kết quả vẫn còn hạn hẹp, nay ngay cả phương tiện để học — là kinh sách — cũng suýt không giữ được, thì biết đến bao giờ mới tiến sâu hơn trên con đường học đạo…

Tuy nhiên, cũng thật là duyên lành khi được biết đến Thầy Lý Tứ, và chỉ qua vài kỳ hỏi đáp thôi mà tôi đã sáng tỏ thêm nhiều điều ẩn mật trong Kinh điển — những điều bao năm suy tư mà vẫn chưa chạm tới.

Sau khi dọn dẹp nhà cửa, khắc phục xong thiệt hại do ngập nước, tuần vừa rồi tôi mới có thể quay lại đọc và nghiền ngẫm kinh điển. Tôi muốn nhân dịp ấy tiếp tục nêu một vài điều chưa hiểu, kính xin Thầy khai thị. Tuổi Thầy và tôi đều đã lớn, sức khỏe không còn như trước, trí nhớ cũng giảm, nên tôi càng trân quý hơn thời gian được đối thoại cùng Thầy. Đầu thư, xin mạn phép có đôi lời tâm tình chia sẻ, mong Thầy thông cảm.

Sau đây, tôi xin phép được trình bày một số câu hỏi lần này, liên quan đến Kinh Đại Bát Nhã:

Câu 1: Về cấu trúc – “Đại Bát Nhã” là một chỉnh thể do Phật thuyết hay là một “hợp tuyển” do các Tổ về sau biên tập lại? Theo Thầy, người học nên tiếp cận Kinh Đại Bát Nhã tuần tự từ đầu đến cuối như một chỉnh thể, hay có thể tiếp cận ngẫu nhiên — từ một tập, một chương, hay một phẩm bất kỳ?

Câu 2: Tính “vô tự tánh” (không tánh) trong Đại Bát Nhã và Trung Quán.

Khi bộ kinh khẳng định “chư pháp bất sanh, bất diệt”, liệu tinh thần ấy có trùng khít hoàn toàn với lập trường Trung Quán như được hệ thống hóa trong Đại Trí Độ Luận hay không?

Câu 3: Mười tám Không.

Trong thực hành, theo Thầy, “mười tám Không” nên được quán theo trình tự tiệm tiến hay đồng thời? Thầy có thể chỉ dẫn phương cách nào để người tu học tránh rơi vào “tương tợ Không” — tức chấp vào đoạn diệt hay hư vô?

Câu 4: Sáu hay Mười Ba-la-mật?

Bộ kinh 600 quyển thường nói sáu Ba-la-mật, nhưng truyền thống Đại thừa lại triển khai thành mười (thêm phương tiện, nguyện, lực, trí). Khi giảng hay tu, Thầy ưu tiên khung sáu hay mười? Việc thêm bốn hạnh sau có làm lệch tâm trục “Trí tuệ – Bát Nhã” của toàn bộ kinh hay không?

Câu 5: Quan hệ giữa Đại Bát Nhã và các “tiểu bản” (Kim Cang, Tâm Kinh).

Nhiều đạo tràng xem Kim Cang và Tâm Kinh là tinh yếu của bộ 600 quyển. Theo Thầy, nếu đọc ngược lại — dùng đại bản để giải minh tiểu bản — có thích hợp chăng? Xin Thầy nêu một vài đoạn then chốt trong đại bản mà nếu thiếu, người học dễ hiểu sai ý Tâm Kinh hay Kim Cang.

Câu 6: Bồ-tát đạo trong Đại Bát Nhã: Phương tiện và Hạnh nguyện.

Trong kinh, “Bát Nhã” luôn đi đôi với “Đại bi” và “Phương tiện”. Thầy đánh giá thế nào về nguy cơ thiên lệch “Trí” mà kém “Bi” nơi người học hiện nay? Và Thầy có cách thức nào giúp học trò đã thành tựu phần tự độ nhưng chưa khởi tâm độ tha?

Câu 7: Vấn đề ngôn ngữ dịch thuật.

Bản Huyền Trang nổi tiếng nghiêm cẩn về chữ nghĩa, bản Việt của HT. Trí Nghiêm cũng cố giữ trung thành với Hán văn. Khi hướng dẫn học trò, Thầy khuyên nên giữ nguyên thuật ngữ Hán (như “bất kiến”, “bất đắc”, “vô sanh pháp nhẫn”) hay nên Việt hóa để người mới dễ tiếp cận hơn? Xin Thầy chỉ rõ ưu và nhược của mỗi hướng.

Câu 8: “Vô sanh pháp nhẫn”.

Theo kinh, đắc được nhẫn này là bước ngoặt trong hành trình Bồ-tát. Trên phương diện thực hành, Thầy định nghĩa “dấu hiệu nhận biết” sự thành tựu ấy như thế nào, để người học không lầm với trạng thái an tĩnh tâm lý tạm thời?

Câu 9: Đọc Đại Bát Nhã trong bối cảnh cư sĩ hiện đại.

Bộ kinh đồ sộ (khoảng 4,5 triệu chữ Hán, bản in Tân Tu gồm ba quyển lớn). Nếu Thầy thiết kế một lộ trình giúp học trò thâm nhập Đại Bát Nhã, Thầy dự kiến thời lượng bao lâu? Và Thầy sẽ chọn những phẩm nào làm “xương sống”? Tiêu chí lựa chọn ấy là gì?

Câu 10: Tính lịch sử của văn bản.

Nhiều tài liệu cho biết Ngài Huyền Trang dịch bộ kinh này tại chùa Đại Từ Ân, hoàn thành năm Long Sóc thứ ba (khoảng năm 664). Khi giảng đạo, Thầy có xem “bối cảnh dịch thuật” là phần thiết yếu để hiểu ý hướng biên tập của bản Hán không? Nếu có, đâu là bối cảnh quan trọng nhất cần giới thiệu cho người học trước khi đi vào nội dung?

Câu 11: Đại Bát Nhã và lộ trình “Ngộ – Hành – Chứng”.

Nhiều hành giả cho rằng bộ kinh khó nắm bắt vì ngôn ngữ phủ định triệt để. Thầy sẽ dạy học trò của mình thế nào để lĩnh hội và chứng thực được ""Pháp môn bất nhị"" của Bát Nhã chứ không chỉ là lý thuyết triết học?

Câu 12: Một câu hỏi mở về phương pháp giảng dạy.

Nếu Thầy được mời giảng một khóa “Đại Bát Nhã” dành cho người đã học Kim Cang và Tâm Kinh, bài học đầu tiên Thầy sẽ phá chấp nào trước — “Không = rỗng không” hay “Bát Nhã = tri thức biện luận”? Và vì sao?

Đi vào Đại Bát Nhã như bước vào rừng sâu. Từ xưa đến nay, biết bao bậc đạo sư và người học Phật đã dấn thân mà vẫn chưa tìm được lối ra. Tôi cũng là một trong số ấy. Duyên lành được trao đổi cùng Thầy Lý Tứ — người mà, theo tôi biết, chưa một câu hỏi nào về Phật Pháp có thể làm khó được — nay tôi xin kính nhờ Thầy khai mở thêm cho nỗi niềm “Bát Nhã” của mình.

Xin thành tâm cảm ơn và kính chúc Thầy nhiều sức khỏe, Pháp thể khinh an, đạo nghiệp viên thành!

Kính thư,

22/10/2025 - 18:04:34

Trí Đức - Bắc Ninh" (hết thư)

Chúc bằng hữu Trí Đức và bạn đọc an vui, tinh tấn...!!!

Rất mong nhận được những câu hỏi lí thú và bổ ích từ mọi người...!!!

- Các bạn có thể gửi câu hỏi theo đường link sau: https://forms.gle/HooJiZeXLBNokpUx8

- Hoặc đặt câu hỏi trực tiếp từ Website LyTu.Vn

23/10/2025

LÝ TỨ