Ý Nghĩa Bài Kệ Truyền Pháp của Phật với Tổ Ca Diếp

Các bạn!

Mấy hôm nay tham gia chuyện thế tục, trưa hôm qua mới về đến nhà! Nhiều năm rồi, hầu như mình “né” chuyện thế gian trừ những việc “chẳng đặng đừng”, việc gì không thể né được mình tham gia cho... có... lệ! Ha ha ha ha! Có tham gia chuyện thế gian, mới thấy “cái chuyện thế gian” nó “rườm rà, rắc rối, mất thì giờ” là như thế nào!

Về đến nhà, mở email và tin nhắn! Đầu tiên là “cảm giác ngộp thở” bởi khối lượng thông tin cần phản hồi... Thế là mình chỉ lướt qua các emails cùng tin nhắn một lượt, rồi đánh dấu chọn thứ tự ưu tiên! Sáng nay, tin nhắn từ messenger của Nguyên được chọn làm ưu tiên một để giải quyết trước nhất! Nguyên đã viết như sau:

“Thầy kính!

Kính chúc Thầy thân tâm thường an lạc, Phật sự viên thành. Con có nghe qua bài kệ sau đây, nội dung bài kệ con hiểu chút chút, nhưng không hiểu hết nghĩa chữ Hán. Xin Thầy từ bi giải nghĩa cho con.

“Pháp bổn pháp vô pháp
 Vô pháp pháp diệc pháp
 Kim phó vô pháp thời
 Pháp pháp hà tằng pháp”

Con xin cảm ơn Thầy rất nhiều!”

Nguyên và các bạn thân mến!

Bài kệ Nguyên gửi cho mình, theo truyền thuyết, đây là bài kệ của Thế Tôn phó chúc cho ngài Ma Ha Ca Diếp khi trao truyền y bát để ngài Ca Diếp làm Tổ thứ nhất! Nội dung cuộc trao truyền ấy được ghi lại như sau:

“Một hôm, Phật ở trong hội Linh Sơn, tay cầm cành hoa sen đưa lên, cả hội chúng đều ngơ ngác. Chỉ có ngài Ca Diếp nhận ra nghĩa lý và mỉm cười!

Phật bảo: Ta có chánh Pháp nhãn tạng, Niết Bàn diệu tâm, pháp môn vi diệu, (pháp này) chẳng nằm ở văn tự, chỉ thú này chỉ truyền riêng (cho người thật sự giác ngộ sự vi diệu ấy). (Vì rằng, chỉ thú này) siêu quá những gì mà ngôn giáo (có thể giảng giải), nay (ta) giao phó lại cho ngươi. Ngươi khéo giữ gìn, truyền trao đừng cho dứt, đến sau sẽ truyền cho A Nan.

Nói xong, Thế Tôn đến trước tháp Đa Tử gọi Ma Ha Ca Diếp vào chia nửa tòa cho ngồi, lấy y Tăng Già Lê quấn vào mình Ca Diếp, rồi nói kệ phó chúc:

Pháp bổn pháp vô pháp 
Vô pháp pháp diệc pháp 
Kim phó vô pháp thời 
Pháp pháp hà tằng pháp”

Lý Tứ tạm dịch:

(Tất cả các) Pháp của Phật nói ra vốn (tự bản chất đều) không (phải là) pháp!

Tuy (biết rằng bổn lai) không pháp, (nhưng) pháp (mà ta trao truyền cho ông) cũng (nên theo thế tục mà tạm gọi) là pháp (vì giáo pháp cùng ngôn ngữ vốn dĩ phải nói và truyền như vậy)! 

Nay ta truyền trao cho ông (chỉ thú) không pháp (của ba đời chư Phật)!

(Ông nên biết rằng) Mỗi pháp (mà chư Phật tuyên thuyết tự bản chất của nó xưa nay) chưa từng là pháp (không như các pháp cột trói của thế gian)!

Ghi chú: Những chữ trong dấu ngoặc (...) do Lý Tứ thêm vào để làm sáng tỏ ý nghĩa!

Như vậy, về mặt văn tự, bài kệ mà Phật đã nói với ngài Ca Diếp không có gì khó hiểu! Vấn đề đặt ra là, thâm ý trong bài kệ ấy Thế Tôn muốn nhắn nhủ điều gì! Và chỉ thú cốt lõi của Phật đạo nằm ở đâu trong toàn văn bài kệ!

Mọi người đều biết, cái gốc của giáo pháp (pháp bổn) đích thực là không pháp (vô pháp)! Điều này cũng được Phật Thích Ca khẳng định trong kinh Kim Cang với ngài Tu Bồ Đề: “Ta không có một chút pháp chi để thành Đẳng Chánh Giác, Phật Nhiên Đăng mới thọ kí cho ta...”!

Tuy rằng bản chất của Phật pháp là không pháp! Nhưng, trong cái không pháp ấy, Phật và chư Thánh vì thương tưởng chúng sanh mê muội, nên phải hoá hiện ra vô lượng pháp môn vi diệu để giúp chúng sanh có cơ hội giác ngộ trở về với bản nguyên không pháp! Cho nên các pháp được nói ra từ sự hoá hiện của trí tuệ ấy cũng tạm gọi là pháp (Phật pháp)! Kinh Lăng Già Phật cũng đã minh định điều này qua câu kệ: “Vì thương chúng sanh nên, Như Lai vẽ các hình!”

Vì thế, chỉ thú không pháp là chỉ thú tối thượng của Phật đạo! Và, khi truyền thừa chỉ thú tối hậu của Phật đạo chính là truyền thừa chỉ thú không pháp! Tuy rằng Phật pháp là không pháp, nhưng không vì thế mà Phật pháp không phải không có giáo pháp để giáo dạy, cũng không phải không có pháp cốt lõi để truyền trao!

Nhưng, người được truyền trao chỉ thú cốt lõi ấy, phải là người giác ngộ chân thật chỗ thâm u của pháp được truyền trao bổn lai chưa từng là một pháp! Giống như hư không không hề có hoa đốm, nhưng vì người nhặm mắt thấy hư không có hoa đốm, cho nên thầy thuốc cũng phải bào chế thứ thuốc trừ hoa đốm cho bệnh nhân nhặm mắt!

Nguyên và các bạn thân mến!

Bốn câu kệ trên là kệ truyền pháp cho người nối truyền y bát của Phật! Vì thế, mọi thứ ngữ ngôn, mọi lời giải thích về bài kệ này đều mang tính tương đối trong giới hạn nhất định của văn tự, cho nên rất khó lột tả hết ý nghĩa thâm diệu của nó!

Để có thể thấu suốt thật nghĩa bài kệ này, cách tốt nhất là, hãy tu tập đến khi nào giác ngộ thật sự để có thể chạm đến một tầng sâu nào đó của giáo pháp, nhất định những gì thâm u nhất hàm chứa trong bài kệ nói trên sẽ không còn là thâm u nữa!

Chúc Nguyên và mọi người an vui, tinh tấn!

24/04/2021

LÝ TỨ