Ngã - Vô Ngã và Khả Năng Nhận Biết !!!

Các bạn !!!

Trưa nay, mình nhận được câu hỏi của bạn đọc William ở Midway City, CA...!!! Và, đây là lần thứ hai bạn ấy gởi thắc mắc về chuyên mục, lần đầu ở kì 31/2025...!!!

Đọc câu hỏi của William, mình suy nghĩ nhiều về vị độc giả này...Vì bởi, bạn ấy viết rất ngắn gọn, văn phong không giống những bức thư mình đã nhận được từ xưa đến giờ...!!! Sau hai lần nhận câu hỏi...Trong mình nổi lên tò mò, không biết bạn ấy là ai ??? Và mình phỏng đoán...Có lẽ đây là một vị độc giả người nước ngoài 100%, sống ở California...Hoặc nếu là một Việt kiều thì, chắc bạn ấy sang Mỹ hồi còn rất nhỏ, ảnh hưởng văn hoá phương Tây nên có cách viết không giống văn hoá Á Đông...Hay, đây là câu hỏi của AI...!!!??? Nhưng thôi, cho dù bạn ấy là ai...đã viếng thăm trang của mình, đọc các bài viết, chịu khó tìm hiểu Phật đạo, gởi các thắc mắc thì, mình cũng rất trân trọng và trả lời bằng tất cả tấm lòng...!!! Nếu, những phỏng đoán này không đúng, xin độc giả William thứ lỗi...!!!

Sau khi đọc câu hỏi, mình có cảm giác William đã có sự nhầm lẫn giữa khái niệm ngã - vô ngã của Phật đạo thông qua khái niệm bản ngã hoặc cái tôi, cái ta của Tâm lí học hay Phân tâm học...!!! Đây là sự nhầm lẫn phổ biến, thường thấy ở một số người tìm hiểu Phật đạo...!!!

Thật ra, khái niệm vô ngã hay ngã của Phật đạo, chẳng có mối liên hệ gì đến các khái niệm bản ngã, cái tôi, cái ta của Tâm lí học và Phân tâm học...!!! Mà, khái niệm vô ngã của Phật đạo nhằm chỉ một sự thật về những thứ gì do duyên hợp mà thành, hoặc do một thứ khác sinh ra đều vô ngã...Tức, nó không thể là chính nó, mà bản thân phải chịu quy luật vô thường chi phối...!!! Ví dụ cái bàn, do các duyên như cây, thợ, đinh, nhân công...vv...làm thành...Hết duyên, cái bàn ấy không thể là chính nó mà, nó trở thành thứ khác theo duyên mới...!!! Hoặc một chúng sinh, hôm nay là chúng sinh, ngày mai có thể thành thánh, thành Phật...hoặc chết đi để trở thành một chúng sinh khác...!!!

Còn, khái niệm mang tính chủ thể nhận thức như bản ngã, cái tôi, cái ta của Triết học, Tâm lí học hoặc Phân tâm học, nếu mình không lầm thì, các thứ ấy tương đương với chữ "mạn" trong "thất chủng ngã mạn" của Phật đạo !!!

Về ngã hay chơn ngã...!!! Đây là khái niệm đặc thù của Phật đạo...Khái niệm này nhằm chỉ cho điều gì đó thường hằng bất biến, không do từ nhân duyên hoặc một thứ khác sinh ra, không chịu chi phối bởi bất kì quy luật nào và nó cũng chẳng sanh ra thứ gì...Tự thân không biến hoại, không thay đổi theo thời gian, không gian...càng không bị chi phối bởi thay đổi của vật chủ...!!! Ví dụ, Kinh Đại Bát Niết Bàn, Phật tuyên thuyết "Phật tánh là ngã, ngã là Phật tánh"...!!! Câu này có nghĩa, Phật tánh là thường hằng, Phật tánh chẳng do thứ gì làm nên, chẳng do cái gì sinh ra và chẳng bị chi phối bởi quy luật sanh, lão, bệnh, tử của chúng sanh...Cũng như, Phật tánh không sanh ra thứ gì hết...Cho nên kinh gọi Phật tánh là "liễu nhân"...!!!

Sự nhầm lẫn nêu trên được coi là phổ biến trong những người nghiên cứu hoặc học tập Phật pháp...Từ đó dẫn đến những hoài nghi như, "vô ngã thì ai chịu khổ vui"; "vô ngã thì chủ thể nào luân hồi"; "đã vô ngã thì cái gì là ngã"; "vô ngã thì cái gì nhận biết"; "vì sao lúc nói có ngã lúc nói vô ngã"; "Phật đạo là học thuyết mâu thuẫn"...vv...Chẳng những thế, chính sự nhầm lẫn này đã gây ra rất nhiều tranh luận không hồi kết...!!! Và, đối với Phật đạo, nhầm lẫn dẫn đến hoài nghi và tranh cãi bất tận này, giống như cùng nhau "giải một bài toán sai"...Mà, đã là bài toán sai thì, chẳng bao giờ cho ra một đáp án đúng cũng như lời giải thống nhất, thuyết phục...!!! Vì thế, Phật đạo hoặc bất kì nền giáo dục nào...việc học đúng, hiểu đúng, thực hành đúng để cho ra kết quả đúng trên nền tảng lí luận đúng là việc làm quan trọng, cần thiết đầu tiên...Nếu, học sai, hiểu sai, thực hành sai thì kết quả nhất định sẽ sai...hệ quả của nó là hoài nghi, không thống nhất, không thuyết phục, thiếu logic, phi khoa học, gây tranh cãi...vv...là việc khó tránh khỏi...!!!

Theo đánh giá chủ quan của mình, các thắc mắc của độc giả William...hình như cũng bắt nguồn từ những vấn đề nêu trên !!! Sau đây là câu hỏi của bạn ấy:

"Nếu tất cả đều vô ngã, thì cái gì nơi con người có khả năng nhận biết, rồi dần dần hiển lộ thành Phật Tánh?” 28/09/2025 - 22:26:46 - William - MIDWAY CITY, CA"

Wlilliam và bạn đọc thân mến !!! Mình xin trả lời câu hỏi của bạn như sau:

Theo quan điểm của Phật đạo...Một con người được hình thành bởi bảy đại chủng gồm: Địa đại, thuỷ đại, hoả đại, phong đại, không đại, thức đại và kiến đại...!!! (Xem Thủ Lăng Nghiêm)

Bốn đại đầu có sắc (hình tướng) ba đại sau phi sắc (không hình tướng)...Bảy đại này còn có tên là "danh sắc", tức bốn món là sắc (hình dáng vật lí), ba món kia chỉ có danh (tên gọi)...!!!

* Thức đại giúp con người nhận biết, hiểu biết, học tập...vv...!!!
* Kiến đại giúp con người thấy, nghe, ngửi, nếm...vv...!!!

Bảy đại này, hoàn toàn độc lập, không liên hệ đến Phật tánh...!!! Phật dạy, "hết thảy chúng sanh đều có Phật tánh"...Câu này có nghĩa, cho dù bảy đại hình thành nên một con người có biến hoại hay thế nào chăng nữa thì, Phật tánh trong chúng sanh đó chẳng bị ảnh hưởng gì hết vì, "Phật tánh là thường"...!!!

Hy vọng, những trả lời vừa rồi, có thể giúp William và bạn đọc sáng tỏ những thắc mắc đã nêu...!!! Chúc các bạn khoẻ, an vui...!!!

Rất mong nhận được những câu hỏi lí thú và bổ ích từ mọi người...!!!

- Các bạn có thể gửi câu hỏi theo đường link sau: https://forms.gle/HooJiZeXLBNokpUx8

- Hoặc đặt câu hỏi trực tiếp từ Website LyTu.Vn

29/09/2025
LÝ TỨ