Trả Lời Chín Câu Hỏi Của Bằng Hữu Trí Thiện !!!

Bằng hữu Trí Thiện và bạn đọc thân mến !!!

Hôm nay, chúng ta bắt đầu thảo luận các đề tài do bằng hữu Trí Thiện gởi về...!!!

- Hỏi:
"1. Về vấn đề “vô ngã” nhiều học giả cho rằng đây là sự phủ định triệt để mọi bản thể, nhưng cũng có cách hiểu khác cho rằng chỉ phủ định một “cái ngã giả lập”. Ý kiến của bác thì sao?"

- Trả lời:
Theo tôi, "học thuyết vô ngã" của Phật đạo nhằm chỉ ra một "sự thật" hay "đặc tính cơ bản" của "thân, tâm, thế giới và các pháp"...!!! Bởi lẽ, bản chất các món hữu vi nói trên luôn thay đổi, sinh diệt theo quy luật sau:

* Thân: Chịu quy luật "sanh, lão, bệnh, tử"...Do đó, "thân không là chính nó" mà chuyển biến theo thời gian cùng tác động nội ngoại duyên...!!! Cho nên, bản chất của "thân vô ngã" hay không tự ngã...!!!

* Tâm và pháp: Chịu quy "luật sanh, trụ, dị, diệt"...Hai món này chỉ là hiệu ứng của mê chứ không thật có, Phật đạo gọi hiện tượng này là "tâm pháp như huyễn"...Cho nên tự thân "tâm và pháp cũng vô ngã" hay không tự ngã...!!!

* Thế giới: Hình thành do quy luật "nhất hợp tướng"...Đủ duyên thì thành, hết duyên thì hoại...Thế giới "thành hoại" theo thời gian và môi trường, chịu quy luật "thành, trụ, hoại, không" cho nên tự thân "thế giới cũng vô ngã" hay không tự ngã...!!!

Do bởi các đặc tính vừa nêu, nên trong bài thuyết pháp đầu tiên tại vườn Lộc Uyển cho năm anh em Kiều Trần Như, Phật dạy: "Này Kiều Trần Như !!! Sắc là vô thường, hễ cái gì vô thường, sẽ biến hoại và là nhân của phiền não. Vì thế, này Kiều Trần Như !!, Không lấy sắc làm ta, làm ngã của ta và tự ngã của ta. Diệt sắc vô thường, sẽ được sắc giải thoát, và sắc thường trụ. Thọ, tưởng, hành, thức, cũng đều như vậy..."

Thành ra, học thuyết vô ngã đối với các món hữu vi...là chân lí, là sự thật, là tuyên ngôn...của đạo pháp...chứ chẳng phải "sự phủ định triệt để mọi bản thể" hoặc "phủ định một cái ngã giả lập” như bằng hữu đã nêu trong thư...!!!

Mọi người có thể tìm hiểu thêm đề tài này theo link sau:

Sắc Vô Thường, Sắc Thường Trụ | Lý Gia

- Hỏi:
"2. Trong kinh điển Đại thừa, khái niệm “Phật tánh” thường bị xem như mâu thuẫn với "vô ngã". Quan điểm của bác thế nào? Hiểu sao cho đúng ý nghĩa câu: “Tất cả chúng sanh đều có Phật tánh”?"

- Trả lời:
Phật dạy: "Hết thảy chúng sanh đều có Phật tánh"...Câu này có nghĩa, tất cả chúng sanh đều có bốn đức tánh siêu việt như chư Phật...Đó là, "chân thường, chân ngã, chân lạc, chân tịnh" !!!

Tuy, tất cả chúng sanh đều có những đức tánh siêu việt ấy, nhưng do chúng sanh ấy không giác ngộ, nên bị ba món vô minh là, "nhuận chi vô minh, căn bản vô minh và vô minh trụ địa" làm cho "ngu, mê, lầm" nên "có đó mà chẳng thấy"...Giống như dưới mặt đất có vô số khoáng vật vô giá...Nhưng, với những người bình thường, không được học tập về thăm dò và khai thác thì chẳng bao giờ nhìn thấy hoặc sở hữu các thứ vô giá ấy...!!!

Đối với Phật đạo...Học tập để "giác ngộ chân thật bản chất vô ngã" của thân, tâm, thế giới và các pháp...Chính là công cuộc "khai khoáng tâm thức", tịch diệt ba món vô minh nêu trên để Phật tánh từ hiện đến hiện viên mãn...!!!

Do đó, vô ngã và Phật tánh là kết quả của "các tầng giác ngộ" khác nhau trong quá trình "học tập và thực chứng giáo pháp"...Chứ không phải "sự mâu thuẫn" trong đạo pháp như câu hỏi đã nêu...!!!

- Hỏi:
"3. Với câu hỏi “Như Lai sau khi nhập diệt còn hay không còn”, Đức Phật giữ im lặng. Theo bác sự im lặng này nên được hiểu như một chiến lược sư phạm hay là một chỉ dấu cho thấy vấn đề đó vốn không thể diễn đạt bằng ngôn ngữ? Hoặc bác có cách hiểu khác?"

- Trả lời:
Khi có người hỏi Phật về các phạm trù siêu hình, trong đó có câu "Như Lai sau khi nhập diệt còn hay không còn”...Phật thường im lặng, không trả lời...!!!

Đức Phật không trả lời các câu hỏi thuộc phạm trù ấy vì, nó không nằm trong phạm vi dạy và học của đạo pháp, cũng như chúng chẳng giúp ích gì trước các mục tiêu do giáo pháp đề ra mà người học bắt buộc phải hoàn thành...!!! Các câu hỏi siêu hình đối với giáo pháp và sự im lặng của Phật, giống như trong lớp học văn hoá, học trò hỏi thầy giáo: "Đám giỗ (kỵ) ông nội tôi kì này, gia đình nên cúng lễ món gì, để dưới suối vàng Cụ không chê trách"...!!!!!????? Câu hỏi và việc học tập chẳng có mối liên hệ nào...!!!

Thành ra, đức Phật không trả lời những "câu hỏi vô lí" thuộc dạng đã nêu, là "lẽ tất nhiên" của người thầy...Chứ, chẳng phải chiến lược sư phạm, ẩn ý hay cao siêu gì hết...!!!

Bằng hữu Trí Thiện và bạn đọc có thể tìm hiểu thêm đề tài qua bài kinh sau:

63. Tiểu Kinh Màlunkyà (Cula Màlunkyà Sutta) - Kinh Pali - THƯ VIỆN HOA SEN

- Hỏi:
"4. Trong giáo lý về “nghiệp và tái sinh”, câu hỏi thường gặp là: “cái gì tái sinh khi đã vô ngã?”. Theo bác cái gì tái sinh? Bác lý giải thế nào để minh định giáo lý vô ngã với nghiệp báo và luân hồi?"

- Trả lời:
a) Theo quan điểm của Phật giáo...Một hữu tình được cấu tạo bởi năm thành tố gồm: Sắc, thọ, tưởng, hành, thức...và năm thành tố này "bản chất vô ngã" như diễn giải từ câu hỏi 1...!!!

Cũng theo quan điểm của Phật đạo...Hữu tình ấy nếu chưa giác ngộ rốt ráo, sẽ hiện diện, tồn tại và luân hồi (tái sanh) theo quy luật 12 nhân duyên...!!!

* Hiện diện từ nhóm tiền tế gồm: Vô minh, hành, thức, danh sắc...!!!
* Tồn tại bởi nhóm trung tế gồm: Lục nhập, xúc, thọ, ái, thủ...!!!
* Luân luân hồi theo quy luật của nhóm hậu tế gồm: Hữu, sanh, lão tử và khối ưu bi, khổ não...!!!

Như vậy, ta có thể thấy, hữu tình chưa giác ngộ, sẽ tái sinh bằng chính "thức nghiệp" của tiền tế, tồn tại bằng "nghiệp thức" của trung tế và luân hồi (hay tái sinh) bởi "thức mê" của nhóm hậu tế...!!!

Có thẩm xét thấu đáo...mới thấy một hữu tình chưa giác ngộ chịu vòng lặp luân hồi theo quy luật 12 nhân duyên, kinh gọi là "phần đoạn sanh tử"...Sự sinh diệt này, chẳng có mối liên hệ nào đến học thuyết vô ngã (hay Phật tánh)...Và, nghiệp báo, luân hồi chỉ là những thuyết minh về một trong những quan điểm của đạo pháp...!!!

Bằng hữu Trí Đức và bạn đọc có thể tìm hiểu đề tài này ở đường dẫn sau:
https://www.facebook.com/share/p/1BEr5KyaFq/?mibextid=wwXIfr

- Hỏi:
"5. Liên quan đến “tánh không”, có cách hiểu cực đoan rằng đây là hư vô luận, và cũng có cách hiểu dung hòa rằng đó chỉ là “phủ định tự tính độc lập” (không có tính chất độc lập). Bác có quan điểm ra sao về hai cách hiểu trên?"

- Trả lời:
Theo tôi, Phật đạo "không có" khái niệm "tánh không" mà chỉ có khái niệm "không tánh"...!!! Nên, những luận điểm liên quan đến "tánh không" như "hư vô luận", hay "phủ định tự tính độc lập”...mà bằng hữu Trí Thiện đã nêu không thể luận bàn...!!!

Mọi người có thể tìm hiểu thêm bài đề tài này qua video từ đường dẫn sau:
https://youtu.be/8xH9UqmPhEs?si=09426LKnrflkd0ml

- Hỏi:
"6. Về “kinh điển”, có quan niệm cho rằng chỉ Tam tạng Pāli mới là chính thống, trong khi Đại thừa và Kim cang thừa thì tiếp nhận thêm nhiều văn bản. Bác đánh giá thế nào về tính “chính thống” và giá trị thực hành của các hệ kinh điển này? Xin tác giả Lý Tứ chia sẻ cách tiếp cận kinh điển của cá nhân bác?

- Trả lời:
Theo quan điểm của tôi, tất cả kinh điển mà chúng ta hiện có đều "cũng chính thống" và "cũng không chính thống"...!!!

* Chính thống: Vì bởi, tất cả kinh điển hiện có, đều xuất phát từ những lời dạy của Thế Tôn hồi còn tại thế...!!!

Do hoàn cảnh lịch sử, do yêu cầu xã hội, do xu thế tu hành, do chính sách của nhà nước lúc ấy, do có sự ủng hộ hay không của thế lực cầm quyền...vv...Nên ta thấy, rất nhiều bộ kinh ra đời (biên chép hay đọc lại) vào những thời điểm khác nhau, ở những đất nước cùng vùng lãnh thổ khác nhau...!!! Vì thế, văn tự, ngôn phong, cách diễn đạt, thời điểm ra đời, văn hoá ảnh hưởng khác nhau...vv... là chuyện tự nhiên...Tuy khác biệt như thế, nhưng Phật cũng dạy: "Tất cả lời dạy của Phật (ghi lại trong kinh) đều có ý vị giải thoát...Như tất cả nước biển đều có vị mặn"...!!!

* Không chính thống: Vì, tất cả kinh điển hiện có, đều được ghi chép bởi người sau (kể cả tạng Pali)...Cho nên, việc đọc chép chủ quan, không trung thực, thêm bớt, chỉ nói hoặc biên chép lại những gì có lợi cho quan điểm cá nhân, tổ chức của mình, hoặc chính sách hiện tại mà nhà nước bảo hộ cho phép...vv...!!! Cho nên, việc kinh điển hiện có, ghi lại lời dạy của Thế Tôn tồn tại một phần không chính thống cũng là chuyện tất yếu...!!!

- Cách tiếp cận kinh điển của Lý Tứ: Không coi trọng, bàn cãi kinh điển hiện có là chính thống hay không chính thống...Mà, khi đọc tụng, giảng giải, xét thấy điều gì có lợi cho việc "chuyển hoá tâm thức như pháp" thì lấy đó ứng dụng...Còn những gì chưa hoặc không đáp ứng yêu cầu vừa nêu thì, bỏ qua hoặc để đó...!!!

Kinh Đại Bát Niết Bàn Phật dạy: "Vào thời mạt pháp...Kinh điển của Phật như sữa nguyên chất, bị con buôn hám lợi dùng nước lã pha loãng đến 50 lần (1 lít ban đầu thành 51 lít khi đến người tiêu dùng)...Tuy vậy, có loài Nga Vương, khi dùng mỏ uống thứ sữa bị pha loãng ấy, chúng chỉ hút sữa, còn nước lã chúng để lại (mà không buồn luận bàn)..."

Kinh Đại Niết Bàn Phật cũng dạy tiếp: "Tuy vậy, thứ sữa bị pha loãng ấy đem nấu cháo để ăn, cũng có ý vị hơn thứ cháo nấu hoàn toàn bằng nước lã"...!!!

Trên đây, chỉ là quan điểm riêng, cách tiếp cận kinh điển mang tính cá nhân của Lý Tứ, không phải "nguyên tắc" hay "ứng dụng" của tất cả người tu hành...!!!

Các bạn có thể tham khảo thêm đề tài này từ đường dẫn sau:
https://www.facebook.com/share/p/175eHnmst3/?mibextid=wwXIfr

- Hỏi:
"7. Con đường tu tập giữa “giới – định – tuệ” thường được nhấn mạnh khác nhau ở mỗi truyền thống. Bác cho rằng yếu tố nào là trọng tâm, và mối quan hệ giữa ba yếu tố nên được hiểu ra sao?"

- Trả lời:
Lý Tứ và Lý Gia coi ba học pháp vô lậu gồm: "Giới vô lậu, định vô lậu và tuệ vô lậu" là ba học pháp căn bản cho việc chuyển hoá tâm thức...!!!

Vì, đây là "học pháp vô lậu" nên, tổ hợp này luôn đầy đủ tính chất "ba trong một"...Có nghĩa, thành tựu một học pháp, lập tức thành tựu ba học pháp...Không có học pháp (hay yếu tố) nào được coi là trọng tâm do tính bình đẳng của "vô lậu pháp" vậy...!!!

- Hỏi:
"8. Về mối quan hệ giữa “Phật giáo và xã hội”, bác nghĩ thế nào về lập trường “Phật giáo nhập thế” so với quan điểm giữ Phật giáo thuần túy trong lĩnh vực tâm linh? Việc bác chủ trương tiếp cận Đạo Phật dưới góc độ giáo dục có phải là một cách để đưa Đạo Phật nhập thế không?"

- Trả lời:
* Về quan điểm: Phật đạo chính thống không đề cập đến hai quan điểm nhập thế và xuất thế như những lập trường hiện nay hoặc những gì bằng hữu đã nêu...!!! Và, bản thân tôi cũng chưa từng tham gia hay chú trọng đến các loại lập trường hoặc các quan điểm ấy...!!!

* Về tên gọi theo chánh pháp:

a) Xuất thế: Đây là cảnh giới của người tu hành đã chứng thánh quả (như A la hán, Bích chi Phật, Bất động địa)...!!! Người thành tựu cảnh giới này, tuy họ đang ở thế gian (như mọi người)...Nhưng, tâm thức của họ không bị các pháp thế gian chi phối hay làm cho động lay, mê mờ...!!!

b) Nhập pháp giới hay nhập thế: Đây là cảnh giới của những vị đã chứng "thánh quả xuất thế" ở phần (a)...Các vị ấy hoặc nhớ lại nguyện xưa, hoặc nhờ thần lực chư Phật, Đạo sư...vv...Họ hồi tâm, quay trở lại "thế gian pháp" để "thấu thị" và biến "hết thảy pháp đều là Phật pháp"...Từ đó, các vị ấy như "loài lưỡng cư" coi thế gian, xuất thế, đạo, đời...mà vị ấy đã hiểu trước đây như giấc mộng (không thật)...Kinh gọi cảnh giới này là "Mộng qua sông đã tỉnh"...!!!

c) Một người chưa giác ngộ, chưa thành tựu đạo quả xuất thế thì, làm gì có chuyện nhập thế ??? Giống như một người chưa từng xuất cảnh ra nước ngoài thì, làm gì có việc họ nhập cảnh trở vể nước !!!??? Cứ loay hoay ở đâu đó (trong ba cõi), mà bàn chuyện xuất nhập thì đây là việc "cũng rất lạ"...!!!

d) Về việc tiếp cận Phật đạo dưới nhãn quan giáo dục: Theo những gì đã trình bày ở trên...Phật đạo là Phật đạo...Muốn thấu suốt Phật đạo phải học tập...!!! Mà đã là "dạy và học" thì ai cũng có thể học nếu có nhu cầu...Do đó, Lý Gia chẳng luận xuất thế, nhập thế hay tâm linh như những gì bằng hữu Trí Thiện đã viết...!!!

- Hỏi:
"9. Cuối cùng, trước làn sóng “thiền chánh niệm thế tục hóa” trong y khoa và giáo dục, tác giả có cho rằng đó là cơ hội truyền bá Phật pháp, hay là một sự mất gốc, tách rời khỏi tinh thần giải thoát ban đầu của Đức Phật?"

- Trả lời:
a) Nếu thông suốt giáo pháp thì, chỉ một giáo pháp chính thống thôi, cũng đã quá đủ phương tiện cùng các cách thức thiện xảo giúp người học tập và lan toả giáo pháp đến những ai hữu duyên, không cần vay mượn các phương tiện ngoài giáo pháp...!!! Giống như trong nhà thừa tiền, chẳng cần vay mượn ở ngoài...!!!

b) Muốn biết mất gốc hay không, cần lấy mục tiêu của đạo pháp làm căn cứ...!!!

Những gì trong dạy và học không phục vụ mục tiêu và không giúp người học đạt được các mục tiêu của đạo pháp đề ra thì, đó chẳng phải là Phật pháp (cho dù nhân danh hay hô hào mục đích là gì)...!!!

Mời các bạn tham khảo video sau: https://youtu.be/mXFUSE4d968?si=y29Jx6_r_lBsciHg

Bằng hữu Trí Thiện và bạn đọc thân mến !!!

Như vậy là, chúng ta đã thảo luận xong 9 câu hỏi của chuyên mục hôm nay...!!! Phật đạo là một nền giáo dục, trong nền giáo dục ấy có cả một lộ trình học tập, các cấp lớp là quá trình kế thừa của nhau...Giống như các nấc thang trên một cái thang...Chưa bước qua nấc thang này thì không thể đến nấc thang kia...!!!

Cho nên, các trả lời trong chuyên mục nếu cố gắng lắm, cũng chỉ có thể giới thiệu khái quát một phần nhỏ của vấn đề, không thể trình bày toàn bộ nội hàm của vấn đề như trình bày từ một lớp hay cấp học chính thống...!!! Vì thế, hy vọng những trả lời vừa rồi, chỉ có thể giúp bằng hữu Trí Thiện và bạn đọc giải đáp vài phần nhỏ các câu hỏi...!!!

Tất cả HĐ Lý Gia thân mến !!!

Như vậy là, đã có gần 48 giờ để các bạn đọc và tự trả lời các câu hỏi như yêu cầu từ chuyên mục 35/2025(A)...Bây giờ là lúc, các bạn có cơ sở để đối chiếu rồi đó, nếu thấy đủ điều kiện, hãy nhanh tay đăng kí lớp GPNC theo mẫu BCS lớp đã gởi ...!!!

Chúc mọi người an vui, tinh tấn, thành công trong học tập...!!!

Rất mong nhận được những câu hỏi lí thú và bổ ích từ mọi người...!!!

- Các bạn có thể gửi câu hỏi theo đường link sau: https://forms.gle/HooJiZeXLBNokpUx8

- Hoặc đặt câu hỏi trực tiếp từ Website LyTu.Vn

24/09/2025
LÝ TỨ