Tâm Ý Tự Dừng - Món Quà Vô Giá Của Giác Ngộ!

Các bạn!

Đối với người tu hành trong Phật đạo, cụm từ “tâm viên ý mã” có lẽ không xa lạ gì! Cụm từ này đôi lúc ta có cảm giác nó đã trở thành thành ngữ mang tính ẩn dụ cao, hàm chứa sự bất kham của tâm và ý trong quá trình điều phục, như chính sự bất kham trong quá trình điều phục những con thú hoang!

Tâm viên, nhằm chỉ cho tâm thức con người luôn loạn động như con khỉ! Khỉ là loài vật hiếu động, tò mò, có thói quen bắt chước, chúng rất ít khi ngồi yên, thích leo trèo, chuyền từ cành này sang cành khác như một hoạt động tự nhiên để tồn tại!

Ý mã, nhằm chỉ cho ý thức của con người rong ruổi như con ngựa! Ngựa là loài động vật ngủ đứng, mắt tinh, nhìn xa, tai thính, nhanh nhẹn, di chuyển linh hoạt!

Như vậy, câu “tâm viên ý mã” đối với người tu hành có hàm ý chỉ ra rằng, tâm và ý của con người bất định, khó kiểm soát, luôn hướng theo ngoại cảnh, như dòng nước chảy cuồn cuộn khó dừng... Và, mọi người tu hành đều biết, một khi tâm và ý chưa dừng thì, khổ, phiền não, kiết sử, lậu hoặc không thể tịch diệt! Nếu các món nêu trên chưa thể tịch diệt, người tu hành không thể chạm vào bất kì một đạo quả nào cho dù nhỏ nhất của Phật đạo!

Đây là lí do vì sao từ xưa đến nay, người tu hành trong Phật đạo coi tâm ý là đối tượng đầu tiên cần nhắm đến để điều phục! Thậm chí tâm ý không chỉ là đối tượng cần điều phục, mà nó còn là mối đe doạ thường xuyên, là hiểm hoạ thường trực, là thứ giặc ác, độc chiếm tâm trí, bắt tâm trí phải uống ba độc tham, sân, si cùng các kiết sử khác để đi vào cõi ác hay bất thiện!

Từ ngàn xưa để điều phục tâm ý, người ta bày ra trăm phương nghìn cách! Thậm chí người ta phải dùng đến những biện pháp quyết liệt nhất nhằm giết chết tâm ý, bức tử tâm ý hay cột trói tâm ý từ một sở pháp...

Nhưng, hầu như tất cả những cách thế do con người đưa ra nhằm điều phục tâm ý đều vô vọng! Khi ta còn chú tâm điều phục hay bức tử thì tâm ý tạm dừng, chỉ cần một phút giây lơ là mất cảnh giác, tức thì tâm ý sống dậy với sức sống mãnh liệt hơn, táo tợn hơn, sức bật khoẻ hơn và điên loạn hơn... Để rồi tâm vẽ vời ra bao cảnh phiền lòng như một hoạ sĩ tài ba! Để rồi ý như một nhà máy sản xuất bất tận sản sinh ra không biết bao nhiêu nghĩ suy vô bổ!

Hai câu: 
“Tâm như hoạ sư, 
Ý dẫn đầu các pháp” 

đã mô tả hoàn hảo bản chất của tâm ý là thế nào! Và cảnh giới “Phi tưởng, phi phi tưởng” đã nói lên thất bại hiển nhiên của người tu hành đối trước quá trình điều phục tâm ý!

Từ khi ra đời, với trí tuệ siêu thắng! Phật đã nhìn thấy bản chất bất kham của tâm ý, và cũng nhìn thấy sự vô vọng trong quá trình điều phục tâm ý từ các phép tắc thế gian! Để giải quyết vấn nạn này, để giúp người tu hành có thể dừng tâm ý vĩnh viễn, để người tu hành có cơ hội vàng chạm vào cửa ngõ đầu tiên của đạo pháp... Phật đạo đã đề ra khẩu hiệu “giác ngộ”! 

Giác ngộ chính là phương cách ưu việt nhất làm cho tâm ý hoàn toàn khuất phục trước sức mạnh của trí tuệ! Giống như hang động cho dù tăm tối cả ngàn năm, chỉ cần đốt lên một ngọn đuốc, lập tức hang động ấy hết tối tăm! Và, đức Phật đã tận tay trao ngọn đuốc trí tuệ cho những ai cần soi sáng hang động tâm ý của mình thông qua lời nhắn nhủ thiết tha: “Hãy tự mình đốt đuốc lên mà đi!”

Ngọn đuốc giác ngộ của Phật đạo gồm hai thành phần chính, đó là giác và ngộ! Giác gồm những hiểu biết cần thiết về bản chất, hiểm họa không thật từ sự tối tăm của tâm ý, nó là thứ đuốc sáng được thắp lên bằng chất liệu trí tuệ để xua tan bóng đêm mê muội! Ngộ là sự bắt gặp, sự trực nhận ra thực chất của hang động tâm ý kia là gì của một người mắt sáng! Sau khi người mắt sáng trước ánh sáng của ngọn đuốc trí tuệ soi rọi, từ đây với sự thật bày ra trước mắt, con vượn tâm lập tức hết lăng xăng, con ngựa ý dừng vó, thôi không còn rong ruổi!

Sự thay đổi ngoạn mục tâm ý! Sự chuyển biến tận gốc tâm ý! Sự dừng lặng vĩnh viễn của các con thú hoang! Giống như người ngủ mê ngàn năm với bao nhiêu mộng mị, bỗng dưng giật mình thức giấc, mọi ảnh cảnh trong mơ hoàn toàn biến mất! Từ đây, tâm như đài gương sáng, ý như ông mặt trời quan sát thế gian! Để khắc họa hai hình ảnh này, để mô tả sự hoá kiếp ngoạn mục của tâm ý bằng công cụ giác ngộ, hai cảnh giới của người giác ngộ cho thấy từ tâm ý u mê, không thể kiểm soát, biến thành cảnh giới rực sáng, cực tịnh khi tâm thức (a lại da) trở thành “Đại viên kính trí” và ý thức trở thành “Diệu quan sát trí” trong quá trình “chuyển thức thành trí!”

Đối với Phật đạo, việc bắt con khỉ tâm thôi leo trèo, việc bắt con ngựa ý dừng buông vó bằng con đường giác ngộ chỉ là chuyện tự nhiên như việc gió lặng cây dừng! Đây là cảnh giới siêu việt, là món quà vô giá mà giác ngộ ban tặng cho những ai đi đúng chánh pháp và một lần trong đời thật sự chạm vào cửa ngõ giác ngộ! Người tu hành mà chưa một lần giác ngộ, mong muốn bắt tâm ý dừng lặng, chẳng khác nào người lội xuống sông sâu những mong bản thân không dính nước! Như người trong chiêm bao mong rằng vĩnh viễn ta không thấy chiêm bao!

Các bạn!

Không phải vô cớ mà khẩu hiệu giác ngộ được Phật đạo nêu lên như mũi tiến công đầu tiên trong quá trình tu hành! Không phải vô cớ mà Phật đạo lại có danh xưng là đạo Giác Ngộ! Không phải vô cớ mà quá trình tu hành trong Phật đạo được đề ra bởi ba mục tiêu là Giác ngộ - Giải thoát - Trí tuệ! Không phải vô cớ mà thông điệp “Duy tuệ thị nghiệp” được gửi đến tất cả người tu hành như lời kêu gọi khẩn thiết, hãy đi đúng con đường của chánh pháp bằng chính trí tuệ này, chứ không phải hì hục sử dụng sức mạnh cơ bắp để chế phục tâm ý thông qua các loại công phu!

Những ai là người tu hành trong Phật đạo mà không từng biết đến giác ngộ là gì, và cũng chưa từng học tập để có được giác và ngộ, mà mong rằng ta có thể bắt tâm ý này dừng để đặt một chân vào cánh cửa xuất thế thì, xin hãy nhìn lại và coi rằng con đường ta đang đeo đuổi có thật sự là con đường của Phật đạo hay chưa!

Tâm ý tự dừng, chính là chỉ dấu cho thấy các đạo quả của Phật đạo đang ở trước mắt! Đây là kết quả của một khởi đầu đúng đắn và là món quà vô giá được giác ngộ ban tặng cho sự đúng đắn ấy!

14/05/2021

LÝ TỨ