Quả Vị Li Thân Trong Phật Đạo

Các bạn!

Ban quản trị vừa nhận được thắc mắc của bạn đọc Huỳnh Tâm ở Lâm Đồng... Nội dung câu hỏi như sau:

“Dạ con chào Thầy và Ban quản trị ạ!

Con đã nghe các video bài giảng được chia sẻ trên youtube của Lý Gia và con có phần chưa rõ nên nhờ Thầy và Ban quản trị chỉ dẫn thêm ạ.

Thân và tâm là hai thứ tách rời nhau. Và khi chưa ly thân được 2 thứ này thì ta sẽ bị dính mắc. Vậy làm sao để ta có thể tách Thân và Tâm này ra khi có cảnh nào đó đến ạ. Ví dụ: Trong gia đình, ý kiến ba mẹ thì là phải mời thầy, pháp sư về để cúng bái cho gia đạo an yên. Trường hợp này, nếu Thân, Tâm con không để cảnh này vướng mắc và để ba mẹ cứ mời thầy, cứ cúng bái, tốn tiền thì việc con áp dụng phương pháp ly thân như vậy có phải là con đang thờ ơ và để việc ba mẹ cúng bái cầu thần linh như thế cứ diễn ra thì có phù hợp việc học Phật và áp dụng đạo Phật không ạ. 

Con cảm ơn Thầy và Ban quản trị ạ. 

08/10/2024 8:07:09 
Huỳnh Tâm - Lâm Đồng

*****

Huỳnh Tâm và bạn đọc thân mến!

Về câu hỏi của bạn, mình xin được trả lời như sau.

Theo quan điểm của Phật đạo, một hữu tình được cấu tạo bởi năm thành tố, đó là: Sắc, thọ, tưởng, hành, thức (ta quen gọi là ngũ ấm hay ngũ uẩn)... Năm thành tố này đại diện cho ba hình thái tiêu biểu của con người là: Thân (sắc); Tâm (thọ, tưởng, hành) và Trí (thức). Và, năm thành tố ấy bản chất tự giải thoát, không có mối liên hệ nào với nhau, bởi chúng đều có những đặc tính cơ bản đó là: Không tự tánh, không tự tướng và không tự ngã.

Nhưng, khi trí (thức) mê muội thì, thân và tâm câu sanh với nhau, thuật ngữ Phật đạo gọi là “câu sanh lưỡng chấp”, tức thân chấp tâm, tâm chấp thân. Từ đó, khi thân xảy ra chuyển biến bất như ý, tâm sẽ buồn khổ. Khi tâm bất an, thân sẽ hao gầy. Hệ quả của sự câu sanh này là, hư vọng tâm sanh, hư vọng pháp sanh và hư vọng ngã sanh. Ba món tâm, pháp, ngã hư vọng sanh, nhất định ưu bi, khổ não, tham sân, trói buộc sẽ sanh... Các món này sanh, thanh tịnh, an vui, Niết bàn không hiện.

Để giải quyết vấn nạn này, người học tập trong Phật đạo phải học tập các pháp cơ bản (của Phật pháp) nhằm thay đổi nhận thức và thấy rõ bản chất của năm thành tố ấy.

Khi thấy rõ bản chất của năm thành tố ấy (không tự tánh, không tự tướng, không tự ngã), người này không bị mê muội trước thân tâm của chính mình, từ đó tuy thân, tâm, trí cùng chung sống với nhau nhưng không bị hệ phược (lệ thuộc, đinh mắc) lẫn nhau. Không hệ phược lẫn nhau, hư vọng tâm không sanh, hư vọng pháp không sanh, hư vọng ngã không sanh. Ba món này không sanh, ưu bi, khổ não, triền phược, tham sân v.v... không sanh. Ưu bi, khổ não, triền phược, tham sân v.v... không sanh. Thanh tịnh, Niết bàn, an vui sẽ hiện khởi.

Thân, tâm, trí tuy chung sống với nhau mà không hệ phược lẫn nhau, Phật đạo gọi là “cộng trú mà không cộng sinh”. Cảnh giới này chính là quả vị “li thân” trong Phật đạo.

Li thân tuy là quả vị đầu tiên trong Phật đạo, nhưng nó lại là quả vị cực kì quan trọng đối với người tu hành. Bởi thân là tài sản quý nhất đối với một chúng sanh. Khi tài sản quý nhất ấy không thể làm ta mê muội thì, các thứ khác sẽ khó có thể làm ta mê muội. Mà, hết mê muội, hay hết vô minh chính là một trong những yêu cầu đặt ra đối với người học tập trong Phật đạo.

Để giúp người học tập trong Phật đạo không bị mê muội bởi năm món sắc, thọ, tưởng, hành, thức. Để giúp môn đệ thấy rõ bản chất của năm món ấy. Từ đó thân, tâm, trí không còn câu sanh với nhau, có thể tự chứng quả vị li thân (yểm li triệt để thân tâm), thành tựu đạo quả giải thoát Đức Phật đã dạy:

“Sắc, này các Tỳ kheo, là vô ngã. Này các Tỳ kheo, nếu sắc là ngã, thời sắc không thể đi đến bệnh hoạn, và có thể được các sắc như sau: “Mong rằng sắc của tôi là như thế này! Mong rằng sắc của tôi chẳng phải như thế này!

Và này các Tỳ kheo, vì sắc là vô ngã, do vậy, sắc đi đến bệnh hoạn, và không thể có được các sắc: “Mong rằng sắc của tôi như thế này! Mong rằng sắc của tôi chẳng phải như thế này!

Thọ, này các Tỳ kheo, là vô ngã. Này các Tỳ kheo, nếu thọ là ngã, thời thọ không thể đi đến bệnh hoạn, và có thể được thọ như sau: “Mong rằng thọ của tôi như thế này! Mong rằng thọ của tôi chẳng phải như thế này!

Và này các Tỳ kheo, vì thọ là vô ngã, do vậy, thọ đi đến bệnh hoạn, và không thể có được các thọ: “Mong rằng thọ của tôi như thế này! Mong rằng thọ của tôi chẳng phải như thế này!

Tưởng là vô ngã. Các hành là vô ngã, này các Tỳ kheo, nếu các hành là ngã, thời các hành không thể đi đến bệnh hoạn, và có thể được các hành như sau: “Mong rằng các hành của tôi như thế này! Mong rằng các hành của tôi chẳng phải như thế này!

Và này các Tỳ kheo, vì các hành là vô ngã, do vậy, các hành đi đến bệnh hoạn, và không thể có được các hành như sau: “Mong rằng các hành của tôi như thế này! Mong rằng các hành của tôi không phải như thế này!

Thức là vô ngã, này các Tỳ kheo, nếu thức là ngã, thời thức không thể đi đến bệnh hoạn, và có thể có được thức như sau: “Mong rằng thức của tôi như thế này! Mong rằng thức của tôi chẳng phải như thế này!

Và này các Tỳ kheo, vì thức là vô ngã, do vậy, thức đi đến bệnh hoạn, và không có thể có được thức: “Mong rằng thức của tôi như thế này! Mong rằng thức của tôi chẳng phải như thế này!

.........

Này các Tỳ kheo, các ông nghĩ thế nào? Sắc là thường hay vô thường?

- Là vô thường, bạch Thế tôn.

- Cái gì vô thường là khổ hay lạc?

- Là khổ, bạch Thế tôn.

- Cái gì vô thường, khổ, chịu sự biến hoại, có hợp lý chăng khi quán cái ấy là: “Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi?“

- Thưa không, bạch Thế tôn.

.....

Thức là thường hay vô thường?

- Là vô thường, bạch Thế tôn.

- Cái gì vô thường là khổ hay lạc?

- Là khổ, bạch Thế tôn.

- Cái gì vô thường, khổ, chịu sự biến hoại, có hợp lý chăng khi quán cái ấy là: “Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi?

- Thưa không, bạch Thế tôn. Do vậy, này các Tỳ kheo, phàm sắc gì quá khứ, vị lai, hiện tại, thuộc nội hay ngoại, thô hay tế, liệt hay thắng, xa hay gần; tất cả sắc cần phải như thật quán với chánh trí huệ như sau: “Cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã của tôi.

..........

Thấy vậy, này các Tỳ kheo, bực Ða văn Thánh đệ tử yểm ly đối với sắc, yểm ly đối với thọ, yểm ly đối với tưởng, yểm ly đối với các hành, yểm ly đối với thức. Do yểm ly, vị ấy ly tham. Do ly tham, vị ấy giải thoát. Trong sự giải thoát, trí khởi lên: “Ta đã được giải thoát.“ Vị ấy biết rõ: “Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, những việc nên làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa.

Thế tôn thuyết như vậy. Nhóm năm vị Tỳ kheo hoan hỷ, tín thọ lời Thế tôn dạy. Trong khi lời dạy này được nói lên, tâm của nhóm năm vị Tỳ kheo được giải thoát khỏi các lậu hoặc, không có chấp thủ....” (Trích Ðại Tạng kinh Việt Nam - Tương Ưng Bộ - Quyển 3 - Phẩm Tham Luyến - VII - trang 125 129 - Tạng Pali: Samyutta Nikaya, S,iii, 66)

Tóm lại, muốn giác ngộ các đạo quả trong Phật đạo. Ly thân tuy chưa phải là cảnh giới xuất thế, tuy chỉ là cảnh giới tiên khởi có được từ việc yểm li, thậm chí nó không được coi là chính thống trong hệ thống quả vị của Phật đạo. Vì rằng, cảnh giới này chỉ tương đương đệ tứ thiền trong thiền định, chỉ tương đương càn tuệ địa trong việc dùng ý chí dập tắt ý thức v.v... Nhưng, nó lại là bước khởi đầu không thể thiếu, nó là bàn đạp giúp người tu hành tiến đến những giác ngộ cao hơn để thể nhập các cảnh giới thuộc đạo quả vô lậu, xuất thế, hay giải thoát.

Giống như một người muốn lên đường đi xa, mà không thể cất bước ra khỏi ngôi nhà của mình thì, chuyến đi chỉ là chuyện... kể... cho... vui. Đây là lí do vì sao Phật dạy: “Để điều phục tâm thức chúng sanh, Như Lai đặt yên người tu hành ở cõi trời Sắc Cứu Cánh...” Đặt yên người tu hành ở Sắc Cứu Cánh Thiên hay quả vị Ly Thân chính là bệ phóng tốt nhất, là bước khởi đầu thắng diệu giúp người tu hành đủ điều kiện chiến thắng lực hấp dẫn của thân kiến, sẵn sàng rời xa sắc ấm để bay vào quỹ đạo vô lậu, giải thoát... thành tựu Sắc Vô Lậu, Sắc Giải Thoát và Sắc Thường Trụ.

Riêng, ví dụ mà Huỳnh Tâm đã nêu trong bài viết:

“Ví dụ: Trong gia đình, ý kiến ba mẹ thì là phải mời thầy, pháp sư về để cúng bái cho gia đạo an yên. Trường hợp này, nếu Thân, Tâm con không để cảnh này vướng mắc và để ba mẹ cứ mời thầy, cứ cúng bái, tốn tiền thì việc con áp dụng phương pháp ly thân như vậy có phải là con đang thờ ơ và để việc ba mẹ cúng bái cầu thần linh như thế cứ diễn ra thì có phù hợp việc học Phật và áp dụng đạo Phật không ạ. Con cảm ơn Thầy và Ban quản trị ạ” (hết ví dụ).

Huỳnh Tâm thân mến!

Mình đọc đi đọc lại mà chẳng hiểu ví dụ này có liên quan gì đến quả vị “li thân” hiện tại chúng ta đang luận bàn.

Hình như Huỳnh Tâm đã chưa thể tách bạch trong lòng giữa việc học tập Phật pháp của bản thân với các sinh hoạt tâm linh từ gia đình.

Theo mình, học tập Phật pháp và sinh hoạt tâm linh của gia đình là hai việc làm mang hai ý nghĩa khác nhau. Trong quá trình học tập, ta không nên “để tâm trí rơi vào cực đoan” rằng, ta nên tôn trọng điều này hoặc phủ nhận điều kia, mà phải biết dung hòa giữa việc riêng là học tập của bản thân và sinh hoạt chung của gia đình mới không đưa đến các xung đột không đáng có.

Cần nhất là, dung hòa trong mọi sinh hoạt, nhưng bản thân “không mê muội” trước những thứ ta đang dung hoà ấy. Làm được như thế, mọi thứ có diễn ra thế nào cũng không làm ta vướng bận.Từ đó, cuộc sống gia đình sẽ tốt đẹp thêm, việc học tập sẽ dễ dàng hơn.

Hy vọng, những giải thích vừa rồi, có thể giúp Huỳnh Tâm và bạn đọc thoả mãn những thắc mắc đã nêu.

Chúc an vui, tinh tấn, thành ở đời, đạt ở đạo!

Rất mong, nhận được những câu hỏi lí thú và bổ ích từ mọi người.

09/10/2024

LÝ TỨ