Năm Thừa và Năm Chủng Tánh Trong Phật Đạo

Các bạn!

Hẳn mọi người đều biết, Phật đạo chỉ có một thừa đó là Phật thừa, còn gọi là Nhất thừa hay Bồ tát thừa! Kinh Diệu Pháp Liên Hoa cũng nói rằng: “Không có hai hay ba thừa, mà chỉ một thừa đó là Phật thừa”.

Nhưng rồi, sau khi thành Đẳng Chánh Giác dưới cội Bồ Đề, Thế Tôn lại quan sát, chúng sanh có vô số căn cơ sai biệt, như một ao sen, có bông đã nhô khỏi mặt nước, có bông vừa nhú lên mặt nước, cũng có những bông còn chìm dưới mặt nước! Để giáo hoá hết thảy chúng sanh sai biệt này, chư Phật xưa dùng ba thừa giáo hoá, nay ta cũng dùng ba thừa giáo hoá! Như vậy, khởi điểm của Phật đạo chỉ có ba thừa, đó là Thanh văn, Duyên giác và Bồ tát thừa, nhưng trong tận cùng sâu thẳm của giáo pháp chỉ duy nhất một Phật thừa...

Thế nhưng, trong quá trình phát triển, có những chúng sanh không kham nổi, không thể thích ứng ngay, hay lãnh hội triết lí cao thâm của ba thừa! Phật đạo lại xuất hiện thêm hai thừa nữa, đó là Nhân thừa và Thiên thừa! Nhân thừa và Thiên thừa đột ngột xuất hiện trong triết lí giáo hoá của Phật đạo như một lẽ tất yếu từ “công cuộc phổ độ”, một hình thức “xã hội hoá Phật giáo” với phương châm “không bỏ sót một chúng sanh nào” trên hành trình giáo hoá!

Nếu như, mục tiêu tối thượng của Phật đạo là dạy người thành Phật, tức dạy người thành tựu thứ trí tuệ cao nhất của Phật đạo, để bất kì người tu hành nào một khi đã thành tựu thứ trí tuệ ấy đều đồng như Chư Phật không khác, từ đây không còn thứ trí tuệ nào cao hơn nữa, kinh thường gọi là Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác! Để thực hiện thành công hoài bão ấy, ba thừa là Thanh văn, Duyên giác và Bồ tát thừa chính là “bước đệm lí tưởng” trong thời kì quá độ giúp người tiến về vô thượng Bồ đề quả!

Nhưng, cũng như một khu rừng, cho dù đó là khu rừng do bàn tay con người quy hoạch, trồng trọt có chọn lựa... Trong quá trình phát triển, không thể tránh khỏi các loài thực vật không mong muốn từ thế giới tự nhiên sản sanh và phát triển trong khu rừng đó, tạo nên thảm thực vật đa dạng và phong phú của một khu rừng đúng nghĩa của nó! Đây là lí do vì sao Nhân thừa, Thiên thừa... hai thừa không hề có trong thiết kế ban đầu lại có mặt trong khu rừng của Phật đạo!

Nhân thừa, gồm những chúng sanh tuy quy y Phật đạo, nhưng chỉ có chí nguyện trở thành những chúng sanh được coi là thiện lương trong thế gian đạo! 

Thiên thừa gồm những chúng sanh tuy quy y Phật đạo, nhưng chí nguyện của họ chỉ mong muốn trở thành người được hưởng đầy đủ phước báu nhân thiên thông qua con đường làm phước, bố thí hay chuyên tu thiền định! Kinh gọi là “phước sanh thiên” hay “định sanh thiên”! Những chúng sanh này không mong muốn, hoặc không đủ cơ duyên đến với đạo xuất thế bằng con đường giác ngộ như ba thừa kia!

Thế rồi, cùng với sự phát triển đó, trong quá trình tiến tu, Phật đạo lại tìm thấy có đến năm loại chủng tánh khác nhau đồng kí sinh trong thân cây giác ngộ (Bồ đề thọ)! Đó là, Thanh văn thừa vô gián chủng tánh, Duyên giác thừa vô gián chủng tánh, Bồ tát thừa vô gián chủng tánh, Ngoại đạo vô gián chủng tánh và Bất định chủng tánh!

Bảo rằng có đến năm chủng tánh kí sinh trên thân Bồ đề thọ, vì bởi năm chủng tánh ấy cho đến bao giờ tự thân chưa chấm dứt tính chất vô gián trong chính họ thì, cánh cửa Vô thượng Bồ đề chưa thể hé mở! 

Thanh văn, Duyên giác, Bồ tát vô gián chủng tánh là những hữu tình tuy có thành tựu đạo quả rốt sau của thừa mình, nhưng những hữu tình này không tin hoặc không ham ưa trí tuệ Vô thượng, họ đành kí sinh trên thân Bồ đề thọ đến khi nào tính chất vô gián trong họ tịch diệt, từ đó mới có thể rời đời sống kí sinh để hoá kiếp trở thành hạt giống Bồ đề!

Ngoại đạo vô gián chủng tánh là những hữu tình tuy tu trong Phật đạo, nhưng triết lí họ hiểu, phép tắc họ thực hành không khác gì một ngoại đạo! Họ không tin rằng, Phật đạo là đạo giác ngộ! Để có thể giác ngộ, chính họ phải thay đổi nhận thức như pháp, chứ không phải ôm ấp một sở pháp nhằm làm nơi trú ẩn hầu không còn thấy bóng dáng giặc sanh tử, như một người tự bịt tai mắt và giết chết nhận thức để chấm dứt khổ đau, hoặc trốn chạy phiền não như con đà điểu vùi đầu trong cát để tránh kẻ thù!

Bất định chủng tánh gồm những hữu tình không đủ niềm tin, không có ý chí, không có lập trường, lí trí không thù thắng v.v... Những hữu tình này tin vào bất kì những gì họ tiếp cận, và trong chính họ cũng không và chưa bao giờ có một lần tìm hiểu thế nào mới là chân lí, đâu mới là chân lí, con đường nào là con đường ta quyết định dấn thân! Bất định chủng tánh thường dựa vào “văn hoá đám đông” làm cơ sở cho niềm tin và hành động!

Các bạn!

Bài viết chỉ khái quát một số nét đại cương của năm thừa và năm chủng tánh trong Phật đạo! Xin chuyển đến mọi người bài viết như một tài liệu tham khảo trước! Buổi sinh hoạt trực tuyến tối nay, chúng ta sẽ trao đổi chi tiết (rộng, sâu) đề tài này! Các bạn có thể tìm hiểu những thông tin liên quan trong các kinh như Lăng Già, Viên Giác, Đại Bảo Tích và các kinh Đại thừa khác...

Chúc mọi người an vui, tinh tấn!

24/08/2021

LÝ TỨ