Giáo Lý Phật Giáo Và Thiền

Nói đến thiền thì có vô số. Mỗi loại thiền có cách dụng công khác nhau, có mục đích khác nhau, và cứu cánh cũng khác nhau. Ở đây chúng ta riêng khảo sát thiền Phật giáo. Thiền đóng vai trò gì trong giáo lý?

Thiền Phật giáo, thông thường Phật tử hiểu đó là cách tu hành trong hiện đời, có thể sinh ra trí tuệ, đem đến giác ngộ, thoát khỏi khổ đau, vượt ngoài sanh tử, hay thấy Phật tánh.

Các tông phái thiền chủ trương tu thiền theo cách riêng của mình; có tông chỉ, có môn quy, như một biệt môn dành cho người trong tông phái đó.

Tất cả những hiểu biết trên không phải sai, nhưng chưa thể gọi là đúng. Bởi lẽ, thiền của Phật giáo chỉ có được, khi nào phép tu (thiền) này được xây dựng trên nền tảng giáo lý Phật giáo.

Nền tảng ấy là: Chỉ cho chúng sinh các hiểm nguy, nguyên nhân phát sinh hiểm nạn, biết nơi chốn bình an và con đường đi đến nơi này.

Ba thừa đều từ nguyên lý này mà giác ngộ, kinh luật cũng y nơi nguyên lý này mà thuyết minh vạn pháp. Cho nên thiền của Phật giáo tuy mênh mông, nhiều cách thức, nhưng đều từ một nguồn phát tích; có cứu cánh rõ ràng, người tu biết mình đang làm gì, làm như vậy thì được những gì, đâu là lợi ích và đâu không lợi ích.

Những cách thức như vậy được Phật thuyết cho đệ tử hiện đời, và cũng đã thọ ký cho đời sau, được kết tập bởi các thánh đệ tử không còn lỗi lầm. Điều này các tài liệu về đại hội kết tập nêu rõ, thậm chí ngài A Nan khi chưa chứng thánh, tuy đa văn, nhớ từng lời Phật dạy, nhưng vì chưa hết lỗi lầm nên cũng không được tham dự.

Kinh điển để lại có giá trị tuyệt đối như trên, nghĩa lý thậm thâm, là nguồn sản sinh ra chư Hiền Thánh Phật giáo. Nên kinh Pháp Hoa mới nói: “Chỉ một Phật thừa không có hai ba thừa.”

Ý nghĩa này nêu rõ chỗ đồng của thiền Phật giáo, tuy giáo nghĩa mênh mông nhưng đều một nghĩa, cách thức tu thiền có khác nhưng chỗ tột chứng không có hai ba. Nếu không cùng một gốc (kinh điển) thì tu hành (thiền) chẳng thể cho ra nghĩa này.

Giáo lý Phật giáo và thiền giống như mặt trời và ánh sáng. Ở đâu có mặt trời ở đó có ánh sáng, mặt trời nhất định phát ra ánh sáng. Giác ngộ đúng giáo lý Phật giáo nhất định có thiền. Ánh sáng là thuộc tính của mặt trời, thì thiền là thuộc tính của giáo lý Phật giáo.

Nhưng không phải ở đâu có ánh sáng ở đó cũng có mặt trời, và cũng không phải ở đâu có thiền ở đó đều có giáo lý Phật giáo!

(còn nữa)